2.47Kpregleda
Broj koji stoji nakon oznake Eurosuper je oktanski broj, a on određuje otpornost određenog benzina na detonantno izgaranje, odnosno samozapaljenje. Što je veći, veća je i otpornost na detonantno izgaranje.
To je pojava kad prije preskakanja iskre (kod otto motora) dolazi do samozapaljenja smjese, odnosno do nekontrolisane eksplozije (detonacije). Tada se naglo oslobađa velika količina toplote, a brzina izgaranja raste na preko 500 m/s (nekoliko desetina puta brže od normalnog). Nastaje veliko lokalno zagrijavanje cilindara, klipova i ventila, koje može prouzrokovati njihovo trajno oštećenje. Što je veći stepen kompresije motora, potrebno je gorivo veće oktanske vrijednosti.
Važno je da gorivo samo ne detonira prije nego preskoči iskra na svjećici.
Oktanska vrijednost goriva određuje se prema dva referentna goriva, odnosno njihovoj smjesi:
• izooktan C8H18 je vrlo je otporan detonaciji pa mu je oktanski broj 100. Razlog je u umreženoj strukturi ugljenika s razmjerno malo slobodnih atoma vodonika.
• heptan C7H16 je naprotiv vrlo sklon detonaciji te mu je oktanski broj 0. To omogućuje njegova duga, lančasta struktura (koja lako puca), s mnogo slobodnih atoma vodonika.
Svaki motorni benzin sastoji se od nekoliko desetina do preko stotinu ugljovodonika. Kod modernih, bezolovnih benzina (poput Eurosupera 95) preovladavaju aromati prstenastih struktura i izoparafini razgranatih struktura. Oznaka 95 (oktanski broj) znači da takvo gorivo ima otpornost na detonantno izgaranje kao smjesa 95 posto izooktana i pet posto heptana.
Izooktan C8H18 referentno je gorivo, koje je zbog umrežene strukture ugljenika, s malo slobodnih atoma vodonika vrlo otporan na detonacije.
Oktanski broj se najčešće označava sa RON, što je skraćenica od Research Octane Number – istraživački oktanski broj. Određuje se laboratorijski, a postoji i motorski oktanski broj, koji se određuje za svaki motor posebno. Oktanski broj ne pokazuje čistoću goriva, odnosno sadržaj sumpora i to se određuje po ekološkim normama Euro 4, odnosno Euro 5. Benzin koji ispunjava norme Euro 5 ima manje od 10 mg/kg sumpora (mg/kg je milioniti dio, što se označava i sa ppm).
Kad osjetnik smješten na bloku motora prepozna detonantno izgaranje, upravljačka elektronika smanjuje ugao paljenja i količinu ubrizganog goriva.
Svi novi benzinski motori opremljeni su senzorom kliktanja (lupanja), koji određuju trenutak pojave prvih detonantnih izgaranja. Ona se javljaju najčešće kod male brzine vrtnje i velikog opterećenja, no javljaju se i kod velikog opterećenja. Tada se u motoru čuje metalni zveket uslijed udaranja klipova i karika o zidove cilindra.
Kad senzor kliktanja osjeti prve detonacije, upravljačka elektronika smanjuje ugao paljenja, a po potrebi i količinu goriva. Svi savremeni motori rade na toj granici, pa ako u automobil koji koristi 95-oktanski benzin ulijemo 98 ili 100-oktanski, upravljačka će elektronika podesiti veći ugao pretpaljenja što će povećati snagu motora za nekoliko postotaka. I obrnuto, ako sportski motor napajamo gorivom niže oktanske vrijednosti, upravljačka elektronika će mu smanjiti ugao pretpaljenja i snagu.
Detonantno izgaranje može izazvati teško oštećenje klipova i havariju motora.
autoportal.hr
Dodaj komentar
